કવિતા

કવિતા

આનંદ

પ્રેમનું હેમ.

પ્રશ્નાર્થ

હજી યાદ છે,

એ બે નાની નાની આંખો.

અમને ટગર ટગર જોતી.

મેં બસ તેની સામે જોયેલું,

એમ જ, સાવ અમસ્તાં.

પછી, અમારી આંખો મળી.

મેં તેની આંખોમાં જોયા નાનાં નાનાં પ્રશ્નાર્થચિહ્નો,

એક મોટાં પ્રશ્નાર્થચીહ્નમાં આડાઅવળાં વિખરાયેલા.

મેં સ્મિત કર્યું એની તરફ.

પણ એ થોડે દૂર જઈ બેસી ગઈ.

ઉદાસ, સૂનમુન અને સાવ ચૂપ.

હું તેને જોતો રહ્યો ચુપચાપ.

પગ ઘણી વખત ઉપડ્યા અને ફરી ઉભા રહી ગયા.

મારે તેની સાથે વાત કરવી હતી,

        પણ તેના પ્રશ્નાર્થચિહ્નોનું શું?

        કદાચ હું જાઉં તો એક-બે પ્રશ્નાર્થ વધુ પણ ઉમેરાય.

        આજે એવું લાગ્યું કે હું કંઈ જ નથી જાણતો,

        ખરેખર કંઈ જ નહીં.

        એક નાની બાળકીના પ્રશ્નોના જવાબ પણ નથી મારી પાસે.

        સાવ શૂન્યમનસ્ક અને વ્યથિત થઈને હું તેને જોતો રહ્યો.

        એવામાં બે-ત્રણ બાળકોએ આવી, તેને ઊંચકી લીધી,

        અને ટીંગાટોળી કરવા લાગ્યા.

        એ ખડખડાટ હસવા લાગી.

        થોડીવાર પછી તેણે મારી સામે જોયું,

        અને એક નાનું એવું સ્મિત આપ્યું,

        અને એક મોટી વાત સમજાવી દીધી.

        મેં પણ, ઘણી હિંમત ભેગી કરીને, આંસુ ન પડે એ રીતે,

        તેની સામે સ્મિત કર્યું.

મારી દીકરી પણ આ બધું જોતી હતી.

એ અમારી બાજુમાં જ ઉભી હતી,

મમ્મી-પપ્પાનો હાથ એકદમ મજબૂત પકડીને.

એ દિવસે, અમે બધાં,

અનાથઆશ્રમ ગયા હતાં.

-     બૈજુ જાની

ઘટમાં બે જણ

શ્રદ્ધા

માણસને જરાં ખોતરો

માણસને જરાં ખોતરો, ને ખજાનો નીકળે,

સાચવીને  સંઘરેલો, એક જમાનો નીકળે.

મળે કશે આખી જિંદગી જીવતી દટાયેલી,

થાય બેઠી, બસ એક જણ પોતાનો નીકળે.

જરૂરી નથી કે સીધાં દેખાતાં જ સારાં હોય,

કદી કોઈ  અડીયલ  પણ, મજાનો નીકળે.

રખે માનશો,  હૈવાનીયત  હૈવાનો જ  કરે,

કદી, સજ્જનમાંથીય ઘણાં, શૈતાનો નીકળે.

ઘા, બધે જ મળે છે, ચાહે ગમે તેને ખોતરો

કદી  બહાર, કદી  અંદર, નિશાનો  નીકળે.

કંઈ જ નક્કી નહીં, આ તો માણસ કહેવાય,

બહારથી  પોતાનો, અંદર  બીજાનો નીકળે.

-     Baiju Jani

(૨૦/૫/૨૦૧૪)

સમંદર

(બંધારણ : ગાલગાગા ગાલગાગા ગાલગાગા ગાલગા)

છંદ : રમલ

તુજ સરીખો ઓ સમંદર એક સાગર મુજ મહીં

જોઉં તુજને, થાય ઘેલો, લે ઉછાળા મુજ મહીં

કોણ જાણે?  શું છુપાયું? શું દટાયું? તુજ મહીં

કો’ ન જાણે, શું છુપાયું,  શું દબાયું, મુજ મહીં 

થાય પાગલ નીરખી તું, ચાંદ તારો નભ મહીં

થાવ પાગલ નીરખી હું, ચાંદ મારો મુજ મહીં

ઘૂઘવે સૌ ઓટ ભરતી સાથ કાયમ જગ મહીં

ઘૂઘવે તું,  સુણતાં સહું, મારું ઘૂઘવું મુજ મહીં

ખારવાને તું નભાવે , જીવ નભતાં  તુજ મહીં

જાણવાને ‘હું’ અભાવે, ‘હું’ જ રમતો મુજ મહીં

-     Baiju Jani

(૧૯/૪/૨૦૧૪)

બાકી રહે છે

લાખ પૂછ્યા પછીય, સવાલ બાકી રહે છે,

મનમાં એકાદ ગુંચવણ સદા બાકી રહે છે.

“આવું કેમ?”, સતત પૂછ્યા કરવું વ્યર્થ છે,

કારણ નું કારણ મળવું, સદા બાકી રહે છે.

પ્રેમ અને ઈશ્વર, બંનેનો એક જ અર્થ છે,

બંનેની વાતમાં, કંઇક, સદા બાકી રહે છે.   

બધાંને હસાવવાની, જાણે રાખી ટેવ છે,

કોણ જાણે કેમ સદા, જાત બાકી રહે છે.

નવ દ્વારની કાયા તો માત્ર એક સગવડ છે,

અંતે તો માટલીમાં થોડી રાખ બાકી રહે છે.

સળગે છે તો ઘણાં, પણ ધૂપસળીનો વટ છે,

રાખ થયા પછીય થોડી સુવાસ બાકી રહે છે.

-       Baiju Jani

(૦૯.૦૪.૨૦૧૪)

હસી લેવામાં મજા છે

જીંદગીને પૂરેપૂરી કસી લેવામાં મજા છે,

દિલનાં દુઃખને તાળી દઈને, હસી લેવામાં મજા છે.

જો રાખે કોઈ દિલમાં, તો વસી જવામાં મજા છે,

કોઈ ફેંકે કાઢી બહાર, તો હસી લેવામાં મજા છે.

જો આપે કોઈ માન, તો નમી લેવામાં મજા છે,

કરે કોઈ અપમાન, તો બસ હસી લેવામાં મજા છે.

જીત મળે તો હાથ હલાવી, ઉજવી લેવામાં મજા છે,

જો હાર મળે તો હાથ મીલાવી, હસી લેવામાં મજા છે.

જો આવી ચડે ઉદાસી, તો ખસી લેવામાં મજા છે,

કરી ખુદને ગલગલીયા થોડાં, હસી લેવામાં મજા છે.

આવે દુઃખો આંસુ લઇ તો, રોકી લેવામાં મજા છે,

ના રોકાય તો રડતાં રડતાં, હસી લેવામાં મજા છે.

મળે જીવન જેવું ને જેટલું, જીવી લેવામાં મજા છે,

આવે મોત તો મરતાં મરતાં, હસી લેવામાં મજા છે.

-- Baiju Jani

અહીં રોજ નવું ઘણું શીખવું પડે છે

અહીં રોજ નવું ઘણું શીખવું પડે છે,

અહી જતું કરી ઘણું  જીવવું પડે છે.

નથી જીતાતું કંઈ,લડી દુનિયા સાથે,

જાત સાથે પણ ઘણું લડવું પડે છે.

નથી હાસ્યને સંબંધ માત્ર સુખ સાથે,

દુઃખ સાથે પણ ઘણું હસવું પડે છે.

રૂમાલ થોડો જ ભીંજાય છે આંખ સાથે,

પણ ઓશીકાને ઘણું પલળવું પડે છે.

નથી હોતાં નકશાઓ સત્ય સુધી જવાના

ભોમિયા વિના ભીતર ભમવું પડે છે. 

-  Baiju Jani

માણસ થાકી જાય છે

એટલું નક્કી કરતાં,જીવન આખું જાય છે,

આખરે શેના કારણે,માણસ થાકી જાય છે.

બુદ્ધિની વાત માનતાં,દિલ રિસાઈ જાય છે.

દિલને જો મનાવો,બે આંખે પાણી જાય છે.

વહાવી લેવા આંસુ,બધો ભાર હટી જાય છે,

દર્દ દબાવી દબાવી,માણસ થાકી જાય છે.

દોડતાં ભાળી સહુને,દોડવા લાગી જાય છે,

ખબર નથી ઉત્તર,જો પૂછો,તું ક્યાં જાય છે?

અર્થ વિનાની દોડમાં,આયખું વીતી જાય છે,

અંતે કંઈ ના મળતાં,માણસ થાકી જાય છે.

મળેલું ગયેલું બધું, ચોપડે રહી જાય છે,

સીકંદરો પણ અંતે, ખાલી હાથે જાય છે.

ભરો રેત ગમે એટલી, આખરે સરી જાય છે,

ખાલી હાથ જોઈ જોઈ, માણસ થાકી જાય છે.

-         Baiju Jani

(૧૬/૩/૨૦૧૪)

ચેક લીસ્ટ

જેમ ટી.વી. જોતાં વીજળી ગૂલ,

એમ જીવન બત્તી થાશે ગૂલ.

કેટલાંય સોરી ને થેંક્યું બાકી,

પ્રેમની વાત પણ ઉધાર રાખી,

અંત સમયે બસ આનો ભાર,

આપશે  વેદના  અપરંપાર.

કામના ઘણાં બનાવ્યા લીસ્ટ,

હવે લાગણીનું લખો ચેક લીસ્ટ.

કહો પ્રેમથી અને મારો ટીક,

જીવન જાતે થઇ જશે ઠીક.

-       Baiju Jani

(૦૫/૦૩/૨૦૧૪)

અનિશ્ચિતતા. જીવનની એકમાત્ર વાસ્તવિકતા. જેમ ટેલીવીઝન જોતાં જોતાં અચાનક વીજળી જતી રહે, બસ એવું જ કંઇક મૃત્યુ છે. ગમે ત્યારે આવી શકે. છેલ્લા સમયે બધાને મળવાનું મન થાય છે. થોડું શાંતિથી વિચારીએ તો આના પાછળનું મોટામાં મોટું કારણ એ હોઈ શકે કે દરેકને કંઈક કહેવાનું બાકી રહી ગયું હોય છે. કોઈને સોરી કહેવાનું બાકી હોય એ યાદ આવે, કોઈનો આભાર માનવાનો હોય એ યાદ આવે. પ્રેમના બે મીઠાં શબ્દો કહેવાનાં હોય એ માટે પણ આપણે વિલંબ કરતાં હોઈએ છીએ. આવા સમયે માણસ ઉદાસ થઇ જાય છે. આનંદથી મૃત્યુને ભેટતાં ઉદાહરણો ઓછા જોવા મળે છે એનું એકાદ કારણ અવ્યક્ત લાગણીઓ પણ હોઈ શકે. જીવનનાં રોજીંદા કામો માટે આપણે ચેક લીસ્ટ બનાવતાં હોઈએ છીએ પણ અવ્યક્ત લાગણીઓની કોઈ યાદી આપણી પાસે હોય છે ખરી?. મજાની વાત એ છે કે સૌથી વધું લાગણીઓ વ્યક્ત કરવાની રહી જતી હોય તો એ પોતાનાં ઘરમાં. પતિ-પત્ની એકબીજાને સોરી કે થેંક્યું જવલ્લેજ કહેતાં હોય છે. છેલ્લે આઈ લવ યુ ક્યારે કીધું એ ઘણીવાર યાદ નથી હોતું. ઘણાને આ ફોર્માલીટી લાગે પરંતુ આની પણ મજા છે. સંબંધો પર આની પણ અસર પડે છે. એ જ રીતે મમ્મી, પપ્પા, ભાઈ કે બહેનને માટે પણ આપણી આવી ઘણી અવ્યક્ત લાગણીઓ હોય છે.  આજે ઘરની વ્યક્તિઓનો આભાર વ્યક્ત કરી જોજો કે કરેલ ભૂલ માટે સોરી કહી જોજો. દિલથી એકવાર આઈ લવ યુ કહી જોજો. હ્રદય હળવું ફુલ થઇ જશે.

કાયમ રહે છે...

લાગે છે એટલેજ પ્રેમને ઈશ્વર કાયમ ક્હે છે,

પ્રેમીઓ મળે કે ન મળે, પ્રેમ કાયમ રહે છે.

મળવું ન મળવું બધું સંજોગ આધીન રહે છે,

મુદ્દાની વાત તો એ છે કે સંબંધ કાયમ રહે છે.

મળી જાય તો ફર્ક એટલો, એ નજર સામે રહે છે,

ના મળે તોયે નજર સામે એક નજર કાયમ રહે છે.

મળી જાય તો એ ખરું, કે તે વાત કાયમ કરે છે,

ના મળે તોયે વાતવાતમાં એની વાત કાયમ રહે છે.

મળી જાય તો એની સુગંધથી ઘર મહેકતું રહે છે,

ના મળે તો પણ હવામાં એક સુગંધ કાયમ રહે છે.

-       Baiju Jani

(૧૯/૨/૨૦૧૪)

જરૂર છે...

થોડો સમય હવે આપવાની જરૂર છે,

આ પ્રેમને નજીકથી જાણવાની જરૂર છે.

ન સમજાય પ્રેમ કદી આપ-લે ના ચક્કરમાં,

કંઈ લીધાં વિના બધુય આપવાની જરૂર છે.

બદલામાં મળતો પ્રેમ ઓછો લાગશે કાયમ,

જેને આપો,તેની મોજને માણવાની જરૂર છે.

ન હોઈ શકે દુઃખનું કારણ પ્રેમ કદી પણ,

આ અપેક્ષાઓને થોડી તપાસવાની જરૂર છે.

કોણ સમજી શક્યું છે કદી બીજાને પૂરું અહીં,

ન સમજે તોય, પ્રેમ દાખવવાની જરૂર છે.

જે કહી શકાય છે એ કદી નથી હોતું પુરતું,

શબ્દની સાથે મૌન પણ, સાંભળવાની જરૂર છે.

નહીં જણાય પ્રેમને પૂરો ‘સંબંધોમાં સીમિત’,

આ ‘ભાવ’ને ‘સ્વભાવ’ બનાવવાની જરૂર છે.

-     Baiju Jani

(૧૪/૨/૨૦૧૪)

સુખનો અર્થ

લાગે સુખ, જે નથી તેમાં, મળતાં લાગે વ્યર્થ,

બને આમ, તો થાય પ્રશ્ન, સુખનો છે શું અર્થ?

જેમ ક્ષિતિજે, ધરા ને આભ, મળતાં એવો ભ્રમ,

સુખ હંમેશા દૂર શોધવું, મનનો એવો ક્રમ.

દૂર ડુંગર, લાગે સુંદર, પાસે જતાં પથરાં,

મળતું તેમાં, દુઃખ શોધવું, મનનાં એવા નખરાં.

બીજાં કરતાં સુખ વધારે જયારે પાસે આવતું,

સુખી વધારે, મારાં કરતાં, ફરી કોઈ લાગતું.

કોઈ મળેના જેણે જગમાં બધું જ પામી લીધું,

સંતોષ માત્ર સુખની ચાવી, એવું એટલે કીધું,

ઝાંઝવા જળ જોઇને દોડે, મૃગ સદા એ દુઃખી,

મળતું તેમાં આનંદ પામે, નર સદા એ સુખી.

ખોટા સુખની શોધમાં જેઓ, આખું જીવન ભમતાં

કંઈ ન મળતાં, અંત સમયે, દુઃખી વદને ફરતાં.

સુખ શોધવા આંખ મીંચીને ભીતર મારો ગોતા,

છેક હિમાળે પહોંચી સાધુ, સુખને ભીતર જોતાં.

-     Baiju Jani

(૩૧/૦૧/૨૦૧૪)